بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) اصطلاحی است که برای طیف وسیعی ازعلائم و عوارض ناشی از تجمع چربی در کبد مورد استفاده قرار می گیرد و معمولا در افرادی که چاق یا دارای اضافه وزن هستند، دیده می شود. NAFLD نوعی بیماری خاموش نیز در نظر گرفته می شود؛ زیرا در مراحل اولیه معمولاً هیچ آسیبی ایجاد نمی کند و به صورت آشکار از علائم کبدچرب در این مراحل خبری نیست، اما در پس این سهل انگاری، آسیب های جدی همچون سیروز کبدی نهفته است. علاوه بر این، داشتن سطوح بالای چربی در کبد، افزایش ریسک مشکلات سلامتی مانند دیابت، فشار خون بالا و بیماری های کلیوی را نیز به همراه دارد. اگر علائم کبدچرب در مراحل اولیه تشخیص داده و فرایند درمان کبدچرب در پیش گرفته شود، می توان از بدتر شدن NAFLD جلوگیری کرد و با تکیه بر درمان کبدچرب حتی درمان خانگی کبدچرب، میزان چربی موجود در کبد را کاهش داد.
سطح های بیماری کبد چرب
سطح بندی وخامت بیماری کبدچرب در 4 مرحله اصلی صورت می گیرد. اکثر مردم معمولاً بدون اینکه متوجه باشند، درگیر مرحله اول می شوند، اما از این مرحله جلوتر نمی روند. در تعداد کمی از موارد، اگر علائم کبدچرب تشخیص داده نشود و فرد بیمار به موقع درمان کبدچرب را آغاز نکند، NAFLD می تواند پیشرفت کرده و فرد را درگیر عوارض کبدچرب که در مواردی جبران ناپذیرند، بکند. چهار مرحله اصلی این بیماری عبارتند از:
- گرید1 (کبد چرب ساده یا استئاتوز)
این مرحله با تجمع تا حد زیادی بی ضرر چربی در داخل سلول های کبد شناخته می شود. همانطور که قبلا گفته شد، در گرید1 خبری از علائم کبدچرب نیست و زخم و التهابات کبدی در این مرحله دیده نمی شوند؛ به همین دلیل اکثر افرادی که در این استیج قرار دارند، از بیماری خود بی خبرند و تنها ممکن است در طی آزمایشات انجام شده، آن هم به دلایل دیگر، متوجه کبدچرب خود شوند.
- گرید2 (استئاتوهپاتیت غیر الکلی یا NASH)
NASH شکل جدی‌تری از گرید1 به شمار می رود. در گرید2، التهاب کبد بروز پیدا می کند که این مورد، از اولین عوارض کبد چرب در نظر گرفته می شود. التهاب ایجاد شده در کبد، آسیب زننده بوده و کبد در تلاش برای ترمیم بافت آسیب دیده، باعث تشکیل نوعی بافت فیبروزه در محل آسیب می شود که به این بافت، اصطلاحا بافت اِسکار می گویند. با گسترش التهابات کبدی، میزان بافت فیبروزه اِسکار در کبد افزایش یافته که نهایتا کبد را به سمت گرید3 پیش می برد. لازم به ذکر است که در مطالعات اپیدمیولوژی، تنها 5 درصد از جمعیت مورد بررسی، تاثیرات جدی التهاب کبدی را نشان داده اند.
- گرید3 (فیبروز کبدی)
همانگونه که بیان شد، بافت فیبروزه اِسکار به تدریج جایگزین بافت طبیعی کبد می شود که این رخداد، از خطرناک ترین عوارض کبدچرب به شمار می رود؛ چرا که با از دست رفتن بافت طبیعی کبد، عملکرد آن نیز دستخوش تغییرات منفی شده و کم کم گرید4 خودش را نمایان می کند. البته باید بدانید که درمان کبدچرب در این مرحله هنوز هم پاسخگو بوده و ضمن اینکه می تواند از شدت بروز التهابات و ایجاد بافت فیبروزه بکاهد، حتی می تواند برخی روندهای بیماری را معکوس کرده و شما را از خطراتی که در گرید4 نهفته است، مصون بدارد.
- گرید4 (سیروز کبدی)
سیروز کبدی، شدیدترین مرحله این بیماری است که پس از سال ها التهاب رخ می دهد. آسیبی که در این مرحله ایجاد می شود، دائمی بوده و می تواند نهایتا به نارسایی کبد و سرطان کبد منجر شود. برخلاف گرید3 که کبد تقریبا عملکرد درستی داشت، این مرحله با از دست رفتن عملکرد صحیح کبد و بروز زردی یا یرقان(زرد شدن پوست و ملتحمه چشم) مشخص می شود. عوارض کبدچرب، در این مرحله به اوج خود می رسند و کمترین میزان پاسخگویی به درمان کبدچرب در بیماران مشاهده می شود.
چه کسانی در معرض ابتلا به بیماری کبد چرب هستند؟
1. اگر چاق هستید یا اضافه وزن دارید(به خصوص اگر چربی زیادی در اطراف کمر دارید یا بعبارتی الگوی چاقی شما سیب مانند است.) احتمالا مبتلا به دیابت نوع 2 هستید و در معرض خطر ابتلا به کبدچرب خواهید بود.
2. افراد مقاوم به انسولین
3. مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک
4. افراد با تیروئید کم کار(مبتلایان به هایپوتیروئیدیسم)
5. افراد با فشار خون بالا(هایپرتنشن)
6. افراد با سطوح بالای کلسترول و تری گلیسرید در خون
7. مبتلایان به سندرم متابولیک (ترکیبی از دیابت، فشار خون بالا و چاقی)
8. استفاده کنندگان از دخانیات به ویژه سیگار
اگرچه کبدچرب غیرالکلی بسیار شبیه به بیماری کبدی مرتبط با الکل (ARLD) است، اما NAFLD در اثر نوشیدن بیش از حد الکل ایجاد نمی شود.
علائم کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
اگر بخواهیم مختصرا علائم کبدچرب را بررسی کنیم، حقیقت این است که معمولاً هیچ علامتی وجود ندارد! همانطور که گفتیم، این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده نمی شود؛ چون با عوارضی همراه نیست. بعبارتی عوارض کبدچرب در مراحل اولیه، اکثرا درونی هستند و هیچ نمود بیرونی ندارند و همین موضوع سبب شده تا کبدچرب اولیه، تنها در درصد کمی از مبتلایان شناسایی شود؛ ان هم در طی آزمایشاتی که به دلیل بیماری های دیگر انجام می شوند. گاهی اوقات، افراد مبتلا به گرید 3 یا فیبروز (مراحل پیشرفته تر NAFLD) ممکن است این عوارض زیر را تجربه کنند:
- درد در ناحیه هایپوکندریک سمت راست (سمت راست بالای شکم / سمت راست پایین دنده ها)
- خستگی مفرط
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- ضعف
اگر درمان کبدچرب با استفاده از داروی کبدچرب صورت نپذیرد و سیروز کبدی (پیشرفته ترین مرحله) ایجاد شود، می تواند علائم شدیدتری مانند زردی پوست و سفیدی چشم (یرقان)، خارش پوست، و تورم در پاها( به خصوص مچ پا) یا شکم را ایجاد کند. یادتان نرود که هر وقت جلوی ضرر را بگیرید، موجب منفعت است. شما می توانید به سادگی با درمان خانگی کبدچرب یا درمان کبدچرب در طب سنتی، از بروز این علائم خطرناک جلوگیری کنید.
تشخیص کبد چرب
کبدچرب با استفاده از آزمایش خونی که نتیجه غیرطبیعی عملکرد کبد را نشان می دهد، تشخیص داده می شود. البته باید احتمال بروز بیماری های شایعی همچون هپاتیت رد شود. در صورت وجود، علائم کبدچرب نیز در مسیر تشخیص این بیماری بسیاری کمک کننده خواهند بود. اما فراموش نکنید که آزمایش خون همیشه NAFLD را نشان نمی دهد. برخی آزمایش های خون انجام شده عبارتند از:
- آزمایش CBC
- آزمایش قندخون ناشتا
- آزمایش آنزیم های کبدی(مانند ALT)
- آزمایش هموگلوبین A13 (بررسی پایداری قندخون)
- آزمایش هپاتیت ویروسی مزمن
این عارضه همچنین ممکن است در طول اسکن اولتراسوند(سونوگرافی) از شکم شما مشاهده شود. سونوگرافی، نوعی اسکن است که در آن، از امواج فراصوت برای ایجاد تصویری از داخل بدن شما استفاده می شود.
اگر کبدچرب در شما تشخیص داده شود، ممکن است آزمایش‌های بیشتری برای تعیین مرحله‌ای که دارید، مورد نیاز باشد. این آزمایشات ممکن است شامل یک آزمایش خون خاص یا انجام نوع دیگری از اسکن اولتراسوند به نام Fibroscan باشد. همچنین برخی از افراد ممکن است نیاز به بیوپسی داشته باشند، روشی که در آن، نمونه کوچکی از بافت کبد با استفاده از سوزن گرفته می شود تا بتوان آن را در آزمایشگاه آنالیز کرد.
اختصارا می توان گفت که سونوگرافی و آزمایش خون، اولین تست های تشخیصی به شمار می روند؛ در ادامه سی تی اسکن و ام آر آی نیز انجام می شوند که در تشخیص کبدچرب کمک کننده هستند؛ اما توانایی مشخص کردن گرید این بیماری را ندارند. الاستوگرافی و بیوپسی، تیر آخر در تشخیص این بیماری محسوب می شوند.
کودکان و افراد جوانی که دارای ریسک فاکتورهای این بیماری هستند(افراد مبتلا به دیابت نوع 2 یا سندرم متابولیک)، باید هر 3 سال یک بار سونوگرافی از کبد خود انجام دهند تا این اطمینان حاصل شود که شرایط تهدید کننده ای وجود ندارد یا اگر پیشرفتی در بیماری رخ داده است، مصرف داروی کبدچرب را در برنامه روزانه خود قرار دهند. حتی ممکن است پزشک با توجه به سطح بیماری شما، درمان خانگی کبدچرب را پیشنهاد دهد. درمان خانگی کبدچرب و درمان کبدچرب در طب سنتی با استفاده از زعفران انجام می شود.
درمان کبد چرب
اگر پیشگیری های درست صورت گیرد، اکثر افراد مبتلا به کبدچرب هیچ مشکل جدی نخواهند داشت. درست از که برای درمان کبدچرب در مراحل اولیه از داروی کبدچرب استفاده می شود؛ اما باید بدانید که برای مراحل خیلی پیشرفته این بیماری، در حال حاضر دارویی وجود ندارد. انتخاب سبک زندگی سالم، بهترین گزینه ای است که پیش روی هر فرد وجود دارد. با این حال داروهای مختلفی وجود دارند که می توانند در مدیریت مشکلات مرتبط با بیماری مفید واقع شوند یا از بروز بیماری پیشگیری کنند. به عنوان مثال، پزشک شما ممکن است داروهایی را برای برای درمان فشار خون بالا، درمان دیابت نوع 2 با کلسترول بالا و همینطور درمان چاقی تجویز کند. ممکن است به شما توصیه شود که قرار ملاقات های منظمی با پزشک خود داشته باشید تا عملکرد کبد خود را به صورت دوره ای بررسی کرده و اقدامات لازم را هرچه سریعتر اتخاذ کنید. در این میان اهمیت درمان خانگی کبدچرب یا درمان کبدچرب در طب سنتی بسیار حائز اهمیت است.
پیوند کبد
اگر به سیروز شدید مبتلا شوید و کبدتان به درستی کار نکند، ممکن است لازم باشد در لیست انتظار پیوند کبد قرار بگیرید یا ممکن است پیوند تنها با برداشتن بخشی از کبد اهداکننده زنده امکان پذیر باشد. از آنجایی که کبد می تواند خود را بازسازی کند، هم بخش پیوند شده و هم بخش باقیمانده از کبد اهدا کننده می توانند دوباره به اندازه طبیعی رشد کنند.
